WCAG

Den fyrste versjonen, WCAG 1.0, vart publisert i 1999 og bestod av 14 retningsliner med konkrete tilrådingar knytte til HTML. Versjonen var sterkt prega av dei teknologiske rammene i den tida og vart etter kvart rekna som lite eigna til å møte nye digitale format og løysingar.

WCAG 2.0 vart vedteke i 2008. Denne versjonen var teknologinøytral, bygd på generelle prinsipp og vart utforma slik at han skulle kunne brukast på både eksisterande og framtidige teknologiar.

WCAG 2.1 vart publisert i 2018 og utvida standarden med nye krav, særleg retta mot mobilteknologi og kognitive funksjonsnedsetjingar.

WCAG 2.2 kom i 2023/2024 med ytterlegare justeringar.

W3C arbeider med ein ny hovudversjon, WCAG 3.0, som skal gje ein meir fleksibel struktur og betre tilpassing til nye digitale miljø.

WCAG byggjer på fire grunnleggjande prinsipp:

• Oppfattbart: Informasjon skal presenterast på ein måte som gjer at brukaren kan oppfatte han med minst éin sans.
• Opererbart: Brukargrensesnittet skal kunne brukast med ulike hjelpemiddel og utan krav til spesifikke motoriske ferdigheiter.
• Forståeleg: Innhaldet skal vere klart og føreseieleg i språk, struktur og funksjon.
• Robust: Innhaldet skal kunne tolkast av ulike brukaragentar, inkludert hjelpemiddelteknologi, også i framtidige system.

Kvart prinsipp er konkretisert i ulike suksesskriterium med tilhøyrande testar. Desse er grupperte i tre nivå:

• A: Minimumskrav som gjev grunnleggjande tilgjengelegheit.
• AA: Meir omfattande krav, ofte minimum i lovgjeving.
• AAA: Høgaste nivå, meint som eit mål, men ikkje alltid praktisk mogleg for alle typar innhald.

Retningslinene omfattar eit breitt spekter av tiltak. Krava varierer i kompleksitet, men er alle utforma slik at dei kan testast. Døme på krav frå ulike versjonar er:

• Tekstalternativ: Alle ikkje-tekstlege element, som bilete og grafikk, skal ha tekstalternativ som skildrar innhald eller funksjon.
• Undertekstar og teksting: Multimedia skal ha synkroniserte undertekstar for høyrslehemma. For lydinnhald åleine krevst transkripsjon.
• Skildrande overskrifter og etikettar: Overskrifter, skjemaetikettar og knappar skal vere meiningsfulle og skildre funksjonen dei har.
• Tilgjengeleg tastaturnavigasjon: Alt innhald og alle funksjonar skal vere tilgjengelege via tastatur, utan at brukaren er avhengig av mus eller berøring.
• Fleksibel presentasjon: Tekst skal kunne forstørrast utan tap av innhald eller funksjon.
• Tilstrekkeleg kontrast: Tekst skal ha minimum kontrastforhold på 4,5:1 mot bakgrunnen (AA), og 7:1 for høgaste nivå (AAA). For ikon og grafiske element gjeld eigne krav i WCAG 2.1 og 2.2.
• Kontrollen til brukaren over tid: Brukarar skal kunne justere eller stoppe automatiske tidsavgrensingar eller bevegeleg innhald.
• Føreseieleg navigasjon: Navigasjon og interaktive komponentar skal oppføre seg konsekvent (same rekkjefølgje og namn/etikettar på tvers av sider)
• Responsivt og berøringsvenleg design: Klikk- og berøringsflater skal ha ein viss minimumsstorleik for å kunne brukast på mobil.
• Zoom og ombryting: Innhald skal kunne zoomast til 400 % utan å krevje horisontal rulling eller tap av funksjonalitet.
• Unngåelse av sanseavgrensa informasjon: Informasjon skal ikkje berre formidlast gjennom farge, form eller posisjon, men supplerast med tekst eller andre signal.
• Språkmarkering: Hovudspråket i dokumentet og eventuelle skifte til andre språk skal markerast med språkkodar for å støtte skjermlesarar.
• Feilmeldingar og instruksjon: Skjema skal gje tydelege feilmeldingar og instruksjonar som hjelper brukaren å korrigere feil.

I Noreg er WCAG innarbeidd i Forskrift om universell utforming av IKT-løysingar, som tredde i kraft i 2013. Forskrifta er heimla i likestillings- og diskrimineringslova og pålegg offentlege verksemder og mange private aktørar å fylgje WCAG på nivå AA. Kravet gjeld mellom anna for offentlege nettstader, utdanningsinstitusjonar, bankar, transporttilbod og netthandel.

Forskrifta vart oppdatert i 2021 slik at krava òg gjeld for mobilappar. Frå og med 2025 blir EU sitt nye Accessibility Act gjennomført i norsk rett, noko som vil utvide krava til fleire tenester og produkt.

Forskrifta har enkelte unntak, mellom anna for direktesend video utan forseinking og enkelte eldre dokument. Nye og oppdaterte løysingar må likevel oppfylle krava.

Digitaliseringsdirektoratet har ansvar for tilsyn. Direktoratet kan gje pålegg, krevje retting og gje tvangsmulkt dersom krava ikkje blir fylgde. Offentlege verksemder må òg publisere ei tilgjengelegheitserklæring via uustatus.no.

WCAG er i dag den mest brukte standarden for nettilgjengelegheit internasjonalt. Han er grunnlag for lovgjeving i EU, USA, Canada, Japan og fleire andre land. Retningslinene gjev utviklarar, designarar og innhaldsprodusentar eit felles rammeverk for å planleggje, teste og dokumentere tilgjengelegheit.

I tillegg til å vere avgjerande for personar med nedsett funksjonsevne, bidreg WCAG til betre brukarvenlegheit for heile befolkninga. Høg kontrast, tydelege feilmeldingar og føreseieleg navigasjon er døme på tiltak som alle brukarar har nytte av.

Framtidige versjonar, inkludert arbeidsutkastet WCAG 3.0, vil leggje større vekt på brukarerfaring og fleksible vurderingsmetodar. Dei er òg tenkte å fange opp nye teknologiar som kunstig intelligens, røystestyring, utvida verkelegheit og digitale kontraktar knytte til netthandel og e-bøker.

• universell utforming
• internett
• HTML